موبدان و حوزه عملکرد آنان در شاهنامه فردوسی با ملاحظاتی بر منابع پهلوی و تاریخی

فامیلیان سورکی, حسین; زارع, غلامعلی

موبدان و حوزه عملکرد آنان در شاهنامه فردوسی با ملاحظاتی بر منابع پهلوی و تاریخی

نویسندگان

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه پیام نور

² دانشیار دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی گلستان

چکیده

موبدان و حوزه عملکرد آنان در شاهنامه فردوسی با ملاحظاتی بر منابع پهلوی و تاریخی
یکی از مباحث مهم در سراسر شاهنامه فردوسی مبحث مؤبدان و حوزه های متنوع کاری آنان است. در این پژوهش کوشیده ایم با رجوع به منابع مرتبط، این موضوع را جامعتر بکاویم که حاصل تحقیق، طبقه بندی حوزه کاری موبدان با عناوین زیر است: الف) شاهنشاهی ب) وزارت ج) مشاورت د) کاردانی هـ) آموزگاری و) خوابگزاری ز) ستاره شناسی ح) غیب دانی ط) سفارت ی) سپاهیگری ک) رازآگاهی و زارداری ل) آزمایش و سنجش م) داوری و قضاوت ن) عقد وازدواج س) گوهر شناسی ع) درمان ف) خزانه داری ض) اخذ مالیات ق) زندخوانی و ...
در مجموع مؤبدان در اغلب حوادث شاهنامه نقش داشته اند که علی رغم اعتبار معنوی و خدمات گسترده و مؤثر مادی، در نهایت به دلیل اشتباهات نظری، عملی و اعتقادی هم به خود و هم به آیین زردشت و هم به کشور آسیب رساندند که با تعهد و تقید قابل پیشگیری بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع و مآخذ

اسدی طوسی، حکیم ابونصر علی بن احمد، (1354). گرشاسپنامه، به اهتمام حبیب یغمایی، چ دوم، تهران: طهوری.
اسلامی ندوشن، محمدعلی، (۱۳۵۷). صفیر سیمرغ، چاپ چهارم، تهران: توس.
اکبر زاده، داریوش، (1385). سنگ نبشته‌های کرتیر موبدان موبد، چ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی پازینه.
اوشیدری، جهانگیر، (1371). دانشنامهی مزدیسنا، چ اول، تهران، مرکز.
بری، مایکل، (1385). تفسیر بر هفت پیکر نظامی، ترجمۀ جلال علوی نیا، چ اول، تهران: نی.
بیانی، شیرین، (2535). شامگاه اشکانیان و بامداد ساسانیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
----------، (1389). تاریخ ایران باستان (2)، چاپ ششم، تهران: خوارزمی.
بیرونی، ابوریحان، (1321). آثار الباقیه، ترجمه اکبر دانا سرشت، چ اول، تهران: دنیای کتاب.
پور داوود، ابراهیم، (بی تا) گاتها، انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و ایران لیگ.
-------------------،(بی تا). یسنا،ج1،انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و ایران لیگ بمبئی.
-------------------، یشتها، ج 1، انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و انجمن ایران لیگ بمبئی.
------------، (2537). ویسپرد، به کوشش بهرام فره وشی، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-------------، (بی تا). زمان زرتشت، مجله مهر، شماره 9، ص 67-663.
تفضلی، احمد، (1364) مینوی خرد، تهران: طوس.
جاماسپ آسانا، دستور منوچهر، (1391). متن‌های پهلوی، پژوهش سعید عریان، چ اول، تهران: علمی.
جنیدی، فریدون، (1392). داستان ایران بر بنیاد گفتارهای ایرانی، چ اول، تهران: بلخ .
حریریان،محمود،ملک‌شهمیرزادی،صادق،آموزگار،ژاله،میرسعیدی،نادر، (1388). تاریخ ایران باستان، ج اول، تهران: سمت.
خواجوی کرمانی، کمال الدین ابوالعطاء، (1386). سام نامه، تصحیح میترا مهر آبادی، چ اول، تهران: دنیای کتاب.
خیام، عمر، (بی تا). نوروزنامه، به سعی و تصحیح مجتبی مینوی، تهران: کتابخانه کاوه.
دادگی، فرنبغ، (1380). بندهش، به کوشش مهرداد بهار، چ دوم، طوس.

21. دلپذیر، زهرا، (1389). خویشکاری‌های موبدان در شاهنامه،دو فصلنامه علمی-پژوهشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت معلم تهران، دوره جدید، سال هجدهم، شماره 69، ص 89-58.

22. دلپذیر،زهرا و دیگران (1390). رد و موبد در شاهنامه،متن شناسی ادب فارسی(مجله ی دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی اصفهان) دوره 47 شماره 3(پیاپی 11) ص74-61.

راشد محصل، محمدتقی (1366). ترجمه گزیده‌های زادسپرم، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
رضی،‌ هاشم، (1376). وندیداد، ج اول، چ اول، فکر روز.
---------، (1381). دانشنامه ایران باستان، تهران: سخن
فرای، ریچارد. ن (1365). بخارا، ترجمه محمود محمودی، چ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
زمچی اسفزاری،معین الدین محمد، (1338). روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، تصحیح سید محمد کاظم امام، انتشارات دانشگاه تهران.
زنر، آر.سی، (1377). تعالیم مغان، فریدون بدره ای، چ اول، تهران: طوس.
سعدی، (1375). بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چ پنجم، تهران: خوارزمی.
شکی، م، (1382). نظام طبقاتی در دورۀ ساسانی، ترجمه حسین کیان راد، فصلنامه هستی، دوره دوم، سال چهارم، شماره 16، ص 37-29.
فردوسی، ابوالقاسم، (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، 8 جلد، چ اول، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
کریستن سن، آرتور، (1380). چشم اندازی از دربار ساسانی، فصلنامه هستی، دورۀ دوم، سال دوم، شماره 2، ص 64-60.
--------- (1375). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چ هشتم، دنیای کتاب.
--------- (1368). کیانیان، ترجمه ذبیح الله صفا، چ پنجم،علمی و فرهنگی.
کیوان پور مکری، محمد، (1326). اندرز خسرو قبادان، تهران: چاپخانه پاکتچی.
گرگانی، فخر الدین اسعد، (1389). ویس و رامین، به تصحیح محمد روشن، چ چهارم، تهران: صدای معاصر.
لوکوک، پیر، (1382). کتیبه‌های هخامنشی، ترجمه نازیلا خلخالی، زیر نظر ژاله آموزگار، چ اول، تهران: فرزان.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، (1370). مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج اول، چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
مسکوب، شاهرخ، (1384). ارمغان مور، چ اول، تهران: نشر نی.
مشکور، محمد جواد، (1329). کارنامۀ اردشیر بابکان، بی‏جا: چاپخانه دانش.
مصطفوی، علی اصغر، (1361). دبستان المذاهب، چ اول، تهران: ندا.
معیری،‌ هایده، (1381). مغان در تاریخ باستان، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
معین، محمد، (1385). تحلیل هفت پیکر نظامی، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مینوی، مجتبی، (1386)/ فردوسی و شعر او، چ چهارم، تهران: انتشارات توس.
نسوی، ابوالحسن، (1354). بازنامه، نگارش و تصحیح علی غروی، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
نصراله منشی، ابوالمعالی، (1371). کلیله ودمنه، تصحیح مجتبی مینوی طهرانی، چ دهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف، (1363). شرفنامه، اقبالنامه، به تصحیح و تحشیه حسن وحید دستگردی، چ دوم، تهران: علی اکبر علمی.
------------ خسرو و شیرین، هفت پیکر، به تصحیح و تحشیه حسن وحید دستگردی، چ دوم، تهران: علی اکبر علمی.
نفیسی، سعید، (1331). تاریخ تمدن ایران ساسانی (1)، تهران: دانشگاه تهران
نولدکه، تئودور، (بی تا). تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمۀ عباس زریاب، انتشارات انجمن آثار ملی.
هانزن، کورت‌هاینریش، (1374). شاهنامه فردوسی ساختار و قالب، ترجمه کیکاوس جهانداری، چ اول، تهران: فرزان.
یادنامۀ پور داوود، (1325). مجموعه مقالات دربارۀ فرهنگ و تمدن ایرانی، ج نخست، تهران: چاپخانه پاکت‌چی.